58.000'den fazla kelime ile en kapsamlı Osmanlıca Türkçe sözlük
Aradığınız Osmanlıca kelimelerin Türkçe anlamlarını sözlüğümüzde bulabilirsiniz
HİSSİYAT ne demek? HİSSİYAT kelimesinin anlamı nedir?
Duygular. Hisler.(İnsanda binlerle hissiyat var.
Herbirisinin aşk gibi iki mertebesi var. Biri mecâzi, biri
hakiki. Meselâ: Endişe-i istikbal hissi herkeste var;
şiddetli bir surette endişe ettiği vakit bakar ki, o endişe
ettiği istikbale yetişmek için elinde senet yok. Hem rızk
cihetinde bir taahhüd altında ve kısa olan bir istikbal, o
şiddetli endişeye değmiyor. Ondan yüzünü çevirip, kabirden
sonra hakiki ve uzun ve gafiller hakkında taahhüd altına
alınmamış bir istikbale teveccüh eder. Hem mala ve câha
karşı şiddetli bir hırs gösterir, bakar ki: Muvakkaten onun
nezaretine verilmiş o fâni mal ve âfetli şöhret ve tehlikeli
ve riyâya medâr olan câh, o şiddetli hırsa değmiyor. Ondan,
hakiki câh olan meratib-i maneviyeye ve derecat-ı kurbiyeye
ve zâd-ı âhirete ve hakiki mal olan a'mâl-i sâlihaya
teveccüh eder. Fena haslet olan hırs-ı mecazî ise, âlî bir
haslet olan hırs-ı hakikiye inkılâb eder.Hem meselâ:
Şiddetli bir inad ile; ehemmiyetsiz, zâil, fâni umurlara
karşı hissiyatını sarfeder. Bakar ki, bir dakika inada
değmiyen bir şey'e, bir sene inad ediyor. Hem zararlı,
zehirli bir şey'e inad namına sebat eder. Bakar ki, bu
kuvvetli his, böyle şeyler için verilmemiş. Onu onlara
sarfetmek, hikmet ve hakikata münâfidir. O şiddetli inadı, o
lüzumsuz umur-u zâileye vermeyip, âli ve bâki olan hakaik-i
imaniyeye ve esasat-ı İslâmiyeye ve hidemat-ı uhreviyeye
sarfeder. O haslet-i rezile olan inad-ı mecazî, güzel ve âlî
bir haslet olan hakiki inada, yâni hakta şiddetli sebata
inkılâb eder.İşte şu üç misal gibi, insanlar, insana verilen
cihazat-ı maneviyeyi, eğer nefsin ve dünyanın hesabiyle
istimal etse ve dünyada ebedî kalacak gibi gafilane
davransa, ahlâk-ı rezileye ve israfat ve abesiyete medar
olur. Eğer hafiflerini dünya umuruna ve şiddetlilerini
vezaif-i uhreviyeye ve maneviyeye sarfetse, ahlâk-ı hamîdeye
menşe,' hikmet ve hakikata muvafık olarak saadet-i dâreyne
medar olur.İşte tahmin ederim ki, nâsihlerin nasihatları şu
zamanda te'sirsiz kaldığının bir sebebi şudur ki: Ahlâksız
insanlara derler: "Hased etme! Hırs gösterme! Adavet etme!
İnad etme! Dünyayı sevme!" Yâni, fıtratını değiştir gibi
zahiren onlarca mâlâyutak bir teklifte bulunurlar. Eğer
deseler ki : "Bunların yüzlerini hayırlı şeylere çeviriniz,
mecralarını değiştiriniz. "Hem nasihat te'sir eder, hem
daire-i ihtiyarlarında bir emr-i teklif olur.M.)